Η ασθένεια της επιτάχυνσης

Η ασθένεια της επιτάχυνσης
Του Νίκο Ζαχαριάδη

Ιδού ένα απλό παράδοξο: Πριν την διάδοση των φούρνων μικροκυμάτων, ένας μέσος κάτοικος του δυτικού κόσμου επέστρεφε σπίτι του, άναβε το φούρνο έβαζε μέσα το φαγητό του και στη μισή περίπου ώρα που μεσολαβούσε μέχρι να ετοιμαστεί, προλάβαινε να αλλάξει, να κάνει μπάνιο και να στρώσει το τραπέζι. Η ίδια διαδικασία πλέον, με τη χρήση του θαυματουργού επιταχυντή, διαρκεί μόλις τέσσερα λεπτά. Μόνο που αυτά τα τέσσερα λεπτά, ο ίδιος άν8ρωπος τα σπαταλάει κοιτάζοντας τον ψηφιακό χρονομετρητή να μετράει ανάποδα χωρίς να κάνει απολύτως τίποτα!

Το ερώτημα που προκύπτει είναι προφανές: Η επιτάχυνση των πάντων στην πραγματικότητα εξοικονομεί χρόνο ή απλά τον συμπυκνώνει; Δηλαδή το σφηνάκι αντικαθιστά το long drink ή απλά δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ακόμα περισσότερα σφηνάκια; Και κυρίως, η απόλαυση που εισπράττεις πίνοντας είναι ίδια; Με άλλα λόγια, πού πηγαίνει ο χρόνος που κερδίζουμε; Και κυρίως με ποιο σκοπό τον κερδίζουμε, όταν δεν μπορούμε στ συνέχεια να τον σπαταλήσουμε;

Γιατί η αλήθεια είναι ότι κερδίζουμε χρόνο. Πολύ χρόνο. Αλλά αυτό δεν είναι καινούριο σύμπτωμα. Κατά κάποιο τρόπο η ανάγκη για επιτάχυνση είναι γραμμένη στο ανθρώπινο DNA. Όσο κι αν ο μύθος θέλει τον <<παλιό καλό καιρό>> (σε αντίθεση με τον φρενήρη σημερινό) να είναι βυθισμένος μέσα σε ένα παχύ στρώμα νωχέλειας. Σκεφτείτε απλώς ότι κάποτε ήμασταν ευτυχισμένοι με την χρήση του fax. Ενώ τώρα δυσανασχετούμε, χτυπώντας ανυπόμονα τα δάχτυλα, όταν ένα e-mail των 20 ΜΒ αργεί πάνω από μερικά δευτερόλεπτα να κατέβει στον υπολογιστή.

Απλούστατα, η έννοια της ταχύτητας είναι σχετική. Διότι, όταν το ταχύτερο μέσο που διαθέτεις είναι το άλογο, θα χρησιμοποιήσεις αυτό, όσο κι αν σήμερα φαίνεται αργό σε σχέση με το Concorde. Με την ίδια λογική άλλωστε, οι απόγονοί μας δεν θα ισχυρίζονται ότι ο σημερινός άνθρωπος ζούσε σε συνθήκες χρονικής μακαριότητας σε σχέση με τους ίδιους; Και όταν λέμε σύγχρονος άνθρωπος, εννοούμε αυτό το είδος ζωής που πατάει ανυπόμονα, ξανά και ξανά, το κουμπί του ασανσέρ, γιατί του φαίνεται αβάσταχτη η αναμονή των δέκα δευτερολέπτων. Που δεν έχει την υπομονή να διαβάσει ποτέ τις οδηγίες χρήσεως της καινούριας συσκευής. Που καταναλώνει ώρες για να προγραμματίσει το speed dial του τηλεφώνου, προκειμένου να γλιτώνει μερικά δευτερόλεπτα κάθε φορά που θέλει να σχηματίσει έναν αριθμό. Που θέλει να μαθαίνει το αποτέλεσμα ενός αγώνα ποδοσφαίρου αμέσως στο κινητό του τη στιγμή που διαμορφώνεται. Που αγοράζει καινούρια έπιπλα τεχνητά επεξεργασμένα ώστε να μοιάζουν με αντίκες (στην ουσία αγοράζοντας χρόνο). Και που πλέον μπορεί να αποκτήσει ένα καινοτόμο CD player, το οποίο έχει τη δυνατότητα να εξαφανίζει τα κενά ανάμεσα στα τραγούδια ενός CD! Στο κάτω-κάτω, και παλιότερα, το πιο γρήγορο άλογο δεν ήταν το πιο ακριβό;

Το πρόβλημα, όμως, εντοπίζεται στο εξής: Όσο πιο γρήγορα καταναλώνονται οι πληροφορίες τόσο περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν. Όσο περισσότερα κανάλια βλέπεις ταυτόχρονα τόσο δεν βλέπεις κανένα. Και ακριβώς επειδή ο υπερθετικός της υπερπληροφόρησης είναι η πλήρης άγνοια, έτσι και οι υπερθετικός της επιτάχυνσης είναι η ακινησία. Με άλλα λόγια η πλήξη. Όχι ο ελεύθερος χρόνος. Όχι τα χόμπι, το σινεμά, το διάβασμα ή όλες οι νέες δραστηριότητες που έχουν εφευρεθεί με σκοπό να ξεγελάμε το χρόνο. Αλλά η αγνή και πεντακάθαρη πλήξη.

Και ίσως τελικά εκεί να καταλήγει όλος ο κερδισμένος χρόνος. Σε αυτές τις υπερπολύτιμες στιγμές της πλήρους απραξίας, όπου το μυαλό αποσυντονίζεται. Και ξαναβρίσκει την παιδική πολυτέλεια της πραγματικής τεμπελιάς. Δηλαδή της πραγματικής ιδιοφυΐας, που είναι απαλλαγμένη από τον ψυχαναγκασμό του χρόνου. ’λλωστε, όταν έχεις ένα ρολόι, γνωρίζεις τι ώρα είναι. Όταν έχεις δύο, δεν είσαι ποτέ σίγουρος.