ΖΑΝΖΕΝ: Σε κανονικά διαστήματα, μια φορά τη βδομάδα ή το μήνα, ο μαθητής κάνει ζανζέν, μια συζήτηση με τον Ρόσι (διδάσκαλο) όπου του ζητείται να δείξει την κατανόηση του για το Κοάν που του δόθηκε. Αυτό πρέπει συνήθως να γίνει χωρίς καμιά εξήγηση, αν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν λέξεις, γιατί εκείνο που ζητείται είναι η άμεση υπόδειξη. Ο Ρόσι θα απαντήσει με τον ίδιο τρόπο, μερικές φορές με ένα τυχαίο σχόλιο, άλλες με ένα κτύπημα με το ραβδί του, άλλες με ένα βρυχηθμό και μερικές φορές με σιωπή. Συχνά ο μαθητής είναι σε μια κατάσταση έντονης προσμονής και ο Δάσκαλος σαν ένας σωστός κριτής του χαρακτήρα, μπορεί να του δώσει την ώθηση ακριβώς που χρειάζεται για να συντρίψει τα νοητικά του εμπόδια.
Στο Ζεν θεωρείται ότι κάποιος που έχει την ίδια κατανόηση με το δάσκαλό του, έχει τη μισή μόνο δύναμη από αυτόν. Μόνον αυτός που η κατανόησή του ξεπερνά αυτή του δασκάλου του μπορεί να γίνει ο άξιος κληρονόμος του. Αυτός είναι ένας σιδερένιος κανόνας για το Ζεν!
Αν ο δάσκαλος δώσει το Ντάρμα (η διδασκαλία), σε ένα μαθητή κατώτερό του, ή ακόμα και ίσο του, τότε το Ντάρμα σε μερικές εκατοντάδες χρόνια θα εξαφανισθεί. Στη σχολή του Ζεν πρέπει να δείξουμε την πρόοδο μας στο δάσκαλο. Πρέπει να του δείξουμε ότι έχουμε κάτι που αυτός δεν έχει και πρέπει να τον... νικήσουμε. Τότε ο δάσκαλος με χαρά μας παραδίνει το Ντάρμα. Ποτέ αυτό δε γίνεται λόγω της ονομαζόμενης "αγάπης", ή γιατί "ήμασταν πολύ καλοί μαζί του". Όχι! Όταν ένας δάσκαλος του Ζεν μεταδίδει το Ντάρμα γίνεται ένας αγώνας πρωταθλητισμού: ο μαθητής πρέπει να τον ρίξει κάτω. να του δείξει την επίτευξή του, τη γνώση του και τις νέες ικανότητές του. Το Ζεν συνεχίζει να υπάρχει ζωντανό και όχι στα νεκρά βιβλία, λόγω ακριβώς του σιδερένιου αυτού κανόνα.
Στη σύγχρονη διδασκαλία υπάρχουν δυο κύριες σχολές του Ζεν. Οι διαφορές τους βρίσκονται μόνο στη μέθοδο διδασκαλίας. Η Σχολή Ριντζάι, ή σχολή της "ξαφνικής φώτισης" χρησιμοποιεί την μέθοδο των κοάν. Κατά περιόδους ο δάσκαλος και ο μαθητής έχουν σύντομες συζητήσεις (ζανζέν), στη διάρκεια των οποίων ο δάσκαλος ζητά από τον μαθητή να του πει τη γνώμη του για το κοάν που του έχει αναθέσει να λύσει. Η λύση ενός κοάν απαιτεί μεγάλες περιόδους έντονης συγκέντρωσης, που οδηγεί αναπάντεχα στην εμπειρία του σατόρι. Ένας έμπειρος δάσκαλος ξέρει πότε ο μαθητής του είναι έτοιμος να φθάσει στην ξαφνική φώτιση και τον "σπρώχνει" προς τον σκοπό αυτό με μια ξαφνική ενέργεια, όπως ένα κτύπημα, ή μια ξαφνική κραυγή.
Από την άλλη μεριά η σχολή Σότο είναι "σταδιακή" και αποφεύγει τα ξαφνιάσματα της σχολής Ριντζάι. Αποβλέπει στη σταδιακή ωρίμανση του μαθητή κι ενεργεί "σαν την ανοιξιάτικη αύρα που χαϊδεύει το μπουμπούκι και το βοηθά μ' αυτό τον τρόπο να ανθίσει". Συνιστά δυο μορφές διαλογισμού: το ήρεμο κάθισμα και μια οποιαδήποτε συνηθισμένη εργασία.
Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΣΩΜΑ
Οι Πολεμικές Τέχνες
Η άποψη ότι η φώτιση εκδηλώνεται από μόνη της μέσα στην καθημερινή ζωή είχε σαν αποτέλεσμα να επηρεάσει έντονα κάθε εκδήλωση του παραδοσιακού τρόπου ζωής της Ιαπωνίας και η επίδραση αυτή δεν περιορίζεται μόνο στο χώρο της τέχνης, στη ζωγραφική, την καλλιγραφία, τους σχεδιασμούς των κήπων κ.λ.π., αλλά επεκτείνεται στις τελετουργικές δραστηριότητες, όπως το σερβίρισμα του τσαγιού και η τοποθέτηση των λουλουδιών σε ένα βάζο, για να καταλήξει στις πολεμικές τέχνες, όπως η τοξοβολία, η ξιφασκία το τζούντο κλπ. Κάθε μια από αυτές τις δραστηριότητες ονομάζεται "ντο", που είναι η Ιαπωνική μετάφραση του Ταό, και αναγνωρίζεται σαν ένας από τους πολλούς δρόμους που οδηγούν στη φώτιση. Όλες διαθέτουν τα βασικά χαρακτηριστικά του Ζεν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη της φώτισης. Όλες αυτές οι τέχνες είναι εκφράσεις του αυθορμητισμού, της απλότητας και της πλήρους ετοιμότητας, της καθολικής συμμετοχής του νου στη δεδομένη πράξη. Όλες τους απαιτούν μια τεχνική τελειότητα, αλλά η πραγμάτωση έρχεται όταν ξεπεραστεί η τεχνική κι εκτελείται αυθόρμητα σα μια τέχνη δίχως τέχνη.
Οι πολεμικές τέχνες αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της πολιτιστικής παράδοσης της Κίνας και της Ιαπωνίας. Στην Ιαπωνία η επίδραση του Ζεν στην παράδοση των Σαμουράι δημιούργησε το μπονσίντο, το δρόμο του πολεμιστή. Αυτός είναι μια μέθοδος ξιφασκίας που καταλήγει σε διαλογισμό και στην τελειοποίηση του πνεύματος του ατόμου. Από την άλλη μεριά το ταοϊστικό Τάι Τσι Τσουάν αντιπροσωπεύει το ανώτερο είδος πολεμικής τέχνης στην Κίνα. Εδώ ο πολεμιστής συνδυάζει τις ρυθμικές κινήσεις της Γιόγκα με την απόλυτη συνείδηση και την υπερένταση της προσοχής.
Όλες οι πολεμικές τέχνες είναι στην ουσία αγώνες ζωής και θανάτου με το εγώ μας. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτοάμυνα, αλλά ο πραγματικός τους σκοπός είναι η αυτογνωσία που οδηγεί στην πραγμάτωση. Στο δρόμο της τοξοβολίας ο σπουδαστής πρέπει να αναπτύξει μια εσωτερική ισορροπία του μυαλού και μια εξωτερική κυριαρχία του σώματος τόσο καθολική, ώστε όλες οι κινήσεις του να εμφανίζονται χωρίς τη μεσολάβηση της σκέψης. Όλες οι πολεμικές τέχνες εκτελούνται σε μια κατάσταση μη σκέψης, που σημαίνει την απουσία όλης της εγωϊκής συνείδησης και την πλήρη παρουσία του πολεμιστή στη στιγμή, χωρίς κανένα αίσθημα καλού ή κακού, επιτυχίας ή αποτυχίας και χωρίς καμιά σκέψη ζωής ή θανάτου.
Στο θαυμάσιο βιβλίο του «Το Ζεν και η Τέχνη της Τοξοβολίας» ο Ώτζιν Χέριγγερ περιγράφει πως έμαθε από ένα διάσημο Ιάπωνα δάσκαλο την τέχνη της τοξοβολίας και με ποιον τρόπο έφτασε στην εμπειρία του Ζεν μέσα από αυτήν. Αφηγείται τον τρόπο που του παρουσίασε ο δάσκαλος την τοξοβολία σα μια θρησκευτική τελετουργία, που "χορεύεται" αυθόρμητα, με κινήσεις χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια και σκοπιμότητα.
Η Ανθοθέτηση
Όλες οι ανθοθετήσεις έχουν ένα ψηλό κεντρικό στέλεχος, που αντιπροσωπεύει τον ουρανό, ένα στέλεχος μεσαίου μεγέθους, που αντιπροσωπεύει τον Άνθρωπο κι ένα κοντό στέλεχος για τη Γη. Ο Άνθρωπος είναι μεταξύ του Ουρανού και της Γης, αλλά οι βλαστοί δεν τακτοποιούνται πάντα ώστε να φαίνεται αυτό αμέσως.
Το Θέατρο Νο
Το Ιαπωνικό θέατρο Νο έχει τις ρίζες του στο Ζεν. Στηρίζεται ως επί το πλείστον στη σιωπή: η ιστορία υπονοείται μάλλον παρά λέγεται. Το τέλος επιτυγχάνεται με την ικανότητα μόνον του ηθοποιού. Εντούτοις ο πρωταγωνιστής φοράει μάσκα και όλοι οι άλλοι ηθοποιοί είναι τόσο φειδωλοί στις εκφράσεις τους, που το θέατρο Νο έχει αποκαλεστεί "παγωμένος χορός". Αυτή η άφωνη ή "εσωτερική" πράξη δίνει σημασία σε κάθε στιγμή, οσοδήποτε ασήμαντη και να είναι. Οι ελάχιστες ακόμα παραλλαγές στην ερμηνεία δημιουργούν διαφορετικές σχολές ηθοποιίας! Εντούτοις το έργο δεν είναι άκαμπτο. Ακόμα και σε ένα Δυτικό ακροατήριο το θέατρο Νο μπορεί να μεταδώσει έντονες στιγμές χαράς, αμηχανίας και άλλων συγκινήσεων, ενώ η περιστασιακή ξαφνική τρομερή κραυγή του "Χρρρουουου!" μπορεί να κάνει το θεατή ν' αναπηδήσει ξαφνιασμένος από τη θέση του... Λέγεται ότι αυτό το ξάφνιασμα οδήγησε μερικούς κατάλληλους θεατές στη φώτιση!
Ελάχιστα γνωρίζουμε για τη διδασκαλία γυναικών στη Κίνα, αλλά στην Ιαπωνία οι γυναίκες εδιδάσκοντο στο Μοναστήρι Τοκέιτζι, στον οποίο η πρώτη δασκάλα ήταν η μοναχή Σίντο του δεκάτου τρίτου αιώνα. Οι γυναίκες γινόντουσαν δεκτές και στο Μοναστήρι Ενκακούτζι, αλλά κάτω από αυστηρότερες συνθήκες. Οι μοναχές του Ζεν δημιουργούσαν και έλυναν τα δικά τους κοάν και μερικά από αυτά είναι διάσημα, όπως η νυκτερινή συνέντευξη της μοναχής Μυοτέι η οποία έβγαλε όλα της τα ρούχα πριν πάει στη δασκάλα της. Το κοάν είναι: Ποιά είναι η πραγματική σημασία του γεγονότος ότι η Μυοτέι πήγε γυμνή για την νυκτερινή της συζήτηση με τη δασκάλα της;
Χαϊκού
Το Χαϊκού είναι μια ιδιαίτερη μορφή ποίησης του Ζεν, στην οποία ο ποιητής πρέπει να... απουσιάζει και μόνο το χαϊκού να είναι παρόν, έτσι ώστε να μην υπάρχει επινόηση, ή απώτερο κίνητρο. Αποτελείται ατό 17 συλλαβές μέσα στις οποίες τίθεται το πιο μεγαλειώδες συναίσθημα που μπορούν να νοιώσουν τα ανθρώπινα όντα. Ένα Χαϊκού είναι η έκφραση μιας παροδικής φώτισης στην οποία βλέπουμε μέσα στη ζωή των πραγμάτων. Ο Μπασό (17ος αιώνας) είναι ένας από τους πιο φημισμένους ποιητές χαϊκού. Η φώτιση του ήλθε όταν άκουσε τον ήχο του νερού σαν ένα βάτραχο που πηδά μέσα σε μια ήρεμη λιμνούλα και έγραψε: Η ήρεμη λιμνούλα... Α! Ένας βάτραχος πηδά μέσα. Φλόπ!
Ένα άλλο Χαϊκού λέει: Τα φύλλα πέφτουν, σωριάζονται το ένα πάνω στο άλλο και η βροχή χτυπάει τη βροχή.
Ενώ ένα άλλο του Μόμον λέει: Μυριάδες αγριολούλουδα, φθινοπωρινό φεγγάρι
Δροσερό καλοκαιρινό αεράκι, παγερό χιόνι... Διώξε από το μυαλό σου τις σκέψεις Και τρέξε να χαρείς τις εποχές!
Ο Τσουάνγκ-Σαν, ένας Κινέζος Δάσκαλος του 9ου αιώνα ενώ διέσχιζε ένα ρυάκι είδε την αντανάκλαση του μέσα στο νερό. Αμέσως συνέθεσε το παρακάτω ποίημα:
Μην ψάχνεις την αλήθεια από άλλους. Θ' απομακρύνεται συνεχώς.
Μόνος τώρα προχωρώ και τη συναντώ οπουδήποτε κοιτώ.
Η ποίηση Χαϊκού μας παρουσιάζει τα πράγματα χωρίς διαστρεβλώσεις και συναισθηματικούς χρωματισμούς, ή καλύτερα μας δείχνει τα πράγματα όπως ακριβώς είναι. Παρουσιάζει τους εαυτούς μας αξεχώριστα δεμένους με το αντικείμενο η το αντικείμενο στην αρχική του ενότητα με τους εαυτούς μας. Είναι ένας τρόπος για να ξαναγυρίσουμε στη φύση, στη φύση μας του φεγγαριού, στη φύση μας της ανθισμένης κερασιάς, στη φύση μας των πεσμένων φύλλων, δηλαδή στη Βουδική μας φύση.
"Αν ζωγραφίσεις καλά ένα κλαρί, θα μπορείς ν' ακούσεις και τον άνεμο που φυσάει"...
ΜΕΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΑΛΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝ ΤΟΥ ΖΕΝ
Χούι Νεγκ 637-714 ( Ο 6ος Πατριάρχης του Ζεν) Ο Χούι Νέγκ ήταν ένα αμόρφωτο επαρχιοτόπουλο που η μοίρα του επεφύλασσε να γίνει τελικά ο μεγάλος Έκτος Πατριάρχης του Ζεν. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για το περίφημο κοάν του: "Ποιό είναι το πρωταρχικό σου πρόσωπο προτού γεννηθούν οι γονείς σου" που θεωρείται ότι δείχνει κατευθείαν προς την πραγματική φύση του ατόμου.
Μιλώντας για την κενότητα ο Χούι Νεγκ αναφέρει: Όταν με ακούτε να μιλάω για την κενότητα, μην προσκολλιέστε σε αυτήν, ιδιαίτερα μην προσκολλιέστε σε οποιαδήποτε ιδέα της. Όταν κάθεστε ακίνητοι με το μυαλό σας στο κενό, ξεπέφτετε σε μια εννοιολογική κενότητα.
Η απεριόριστη κενότητα του ουρανού περιβάλει τα δέκα χιλιάδες πράγματα κάθε σχήματος και μορφής, τον ήλιο, τη σελήνη και τα άστρα, τα βουνά και τους ποταμούς, τους θάμνους και τα δένδρα, τους καλούς και τους κακούς ανθρώπους, τις καλές και τις κακές διδασκαλίες, τους παραδείσους και τις κολάσεις. Όλα αυτά περιβάλλονται μέσα στην κενότητα.
Η κενότητα της αρχικής σας φύσης είναι ακριβώς σαν κι αυτή. Και αυτή περιβάλει τα πάντα Σε αυτή την άποψη εφαρμόζεται η λέξη "μεγάλη". Όλα και τα πάντα περικλείονται μέσα στην πρωταρχική φύση σας". Τίποτα δεν πρέπει να καταπιεστεί ή εκμηδενιστεί: "Το άπειρο θεμέλιο δεν είναι ούτε για ένα δευτερόλεπτο έξω από το συνήθη κόσμο των φαινομένων. Αν το αναζητήσεις σαν ξεκομμένο, θα βρεθείς αποκομμένος από τον συνήθη σχετικό κόσμο, που είναι η πραγματικότητά σου όσο και οτιδήποτε άλλο".
Ο Χούι Νεγκ έγινε γνωστός σαν ο μεγαλύτερος δάσκαλος του Ζεν και μετά το θάνατο του τα έργα του ενώθηκαν και ταξινομήθηκαν σα μια Βουδιστική σούτρα. Αυτός θεμελίωσε την παραδοσιακή πρακτική του Ζαζέν που την όρισε ως εξής: "Στο μέσο του καλού και του κακού καμιά σκέψη δεν εμφανίζεται στο νου. Αυτό ονομάζεται Ζα. Κοιτώντας μέσα στη δικιά σου φύση, χωρίς να κινείσαι καθόλου, αυτό ονομάζεται Ζεν". Αυτός ο τρόπος διαλογισμού πρέπει να ασκείται πάντοτε και όχι μόνο στη διάρκεια του τυπικού καθιστικού διαλογισμού. Αλλά ο δάσκαλος, τόσο πολύ σημασία έδινε στην καθημερινή στάση του νου. ώστεπαρομοίαζε τους παρατεταμένους καθιστικούς διαλογισμούς με ένα νεκρό άνθρωπο!
Λιν-Τσι ή Ριντζάι (Πέθανε το 866 μ.Χ) Ο Λιν-Τσι θεωρείται ένας από τους πιο δυνατούς δάσκαλους σε ολόκληρη την ιστορία του Ζεν και η σχολή του έγινε η πιο διάσημη απ" όλες τις σχολές που εμφανίσθηκαν μετά τον Χούι Νεγκ. Πέθανε τον ένατο αιώνα, αλλά μέχρι τα μέσα τον δωδεκάτου η διδασκαλία του επηρέαζε όλους τους δασκάλους του Ζεν. Τον δωδέκατο αιώνα η διδασκαλία τον μεταφέρθηκε από την Κίνα στην Ιαπωνία όπου έγινε η σχολή Ριντζάι. που ακμάζει μέχρι και σήμερα.
Στη διάρκεια της ζωής του η Κίνα ήταν σε συνεχείς πολέμους με άγριους εισβολείς όπως οι Τάρταροι και οι Τούρκοι. Το εθνικό πνεύμα ήταν δυνατό και πολεμικό και το ίδιο το Ζεν χαρακτηριζόταν εκείνους τους καιρούς από δύναμη και τραχύτητα. Οι ίδιες οι μέθοδοι διδασκαλίας του Λιν- Τσι ήταν άμεσες και δυναμικές. Δεν είχε ενδοιασμούς να κτυπήσει το μαθητή τον για να τον ξυπνήσει από το κοσμικό ονειροπόλημά του και έγινε διάσημος για την τραχεία συμπεριφορά του. Σε συνήθεις συνθήκες αυτή η συμπεριφορά θα ήταν προσβλητική, αλλά στη διδασκαλία του Ζεν έγινε ένας τρόπος ανοίγματος του μυαλού του μαθητή πέρα από κάθε εννοιολογισμό.
Αν έκαναν στον Λιν-Τσί μια μεταφυσική ερώτηση, η απάντησή του ήταν ένα άμεσο κτύπημα. Ο ίδιος ο Λιν-τσι συνέτριβε όλες τις θρησκευτικές συμβάσεις. Απεχθανόταν τον τρόπο που οι φιλόσοφοι και οι μορφωμένοι λόγιοι αντιμετώπιζαν την καθαρή αλήθεια. Οι μέθοδοί του τόνιζαν τον αυθορμητισμό και την απόλυτη ελευθερία. Ο ίδιος είπε: «Άνθρωποι έρχονται μα με δουν από παντού. Τους «εξυπηρετώ» επί τόπου. Αν το πρόβλημά τους οφείλεται σε αρπακτικά χέρια, τους κτυπώ εκεί. Αν το πρόβλημά τους είναι ένα χαλαρό στόμα, τους κτυπώ εκεί. Αν το πρόβλημά τους κρύβεται πίσω από τα μάτια τους, εκεί ακριβώς τους κτυπώ. Μέχρι τώρα δεν έχω βρει κανένα που να μπορεί να απελευθερωθεί. Αυτό συμβαίνει γιατί όλοι τους έχουν παγιδευτεί στους άχρηστους τρόπους των παλιών διδασκάλων. Όσο για μένα, δεν έχω μόνο μια μέθοδο που τη δίνω στον καθένα, αλλά ανακουφίζω από οποιοδήποτε πρόβλημα και απελευθερώνω τους ανθρώπους.»
Ακόμη: "Φίλοι μου ένα μόνο θα σας πω: Δεν υπάρχει Βούδας, ούτε Ντάρμα, ούτε εκπαίδευση, ούτε κατανόηση. Τί λοιπόν κυνηγάτε με τόσο ζήλο;. Ανόητοι, βάζετε ένα άλλο κεφάλι πάνω από το κεφάλι σας. Αυτό είναι μια χαρά εκεί που βρίσκεται. Τί σας λείπει; Οδοιπόροι της ατραπού, ο εαυτός σας που βλέπετε μπροστά σας να λειτουργεί καθημερινά, δε διαφέρει σε τίποτα από το Βούδα και τους Πατριάρχες. Αλλά δεν το πιστεύετε και ψάχνετε έξω από σας. Μην ξεγελιέστε! Αν στραφείτε προς τα έξω δε θα βρείτε το Ντάρμα, ούτε πρόκειται να κερδίσετε τίποτα. Αντί λοιπόν να προσκολληθείτε σε αυτά, καλύτερα να ξαπλώστε κάτω και να μην ψάξετε τίποτα. Μην προσκολλάστε στο παρελθόν, μη κυνηγάτε το μέλλον. Αυτό είναι προτιμότερο και από δέκα χρόνια ασκητικής ζωής.
Ο Λιν-τσι είναι επίσης γνωστός για το περίφημο βροντερό "Χο" που φώναξε μετά το σατόρι του στο δάσκαλό του σχολιάζοντας με αυτό τον τρόπο μια παρατήρησή του... Αυτό το "Χο" χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα από τους δασκάλους της σχολής Ριντζάι. Στην Ιαπωνία έχει γίνει "Κουάτζ" και παρ' όλο που δεν έχει καμιά ακριβή σημασία, μεταφέρει πάρα πολλά. Χρησιμοποιείται για να καθαρίσει τελείως το μυαλό του μαθητή και να τον ελευθερώσει από τις δυαδικές, εγωκεντρικές σκέψεις του.
Η διδασκαλία του Λιν-Τσι ήταν γήινη και πραγματιστική, εμπνέοντας πίστη στους μαθητές του ότι η φυσική και αυθόρμητη λειτουργία τους ήταν η αληθινή φώτιση. Το να είσαι σε αυτή την αγνή κατάσταση ύπαρξης είναι το να σταματήσεις να εμποδίζεις ή να μπλοκάρεις οτιδήποτε. Με αυτό τον τρόπο το να είσαι ελεύθερος από προσκόλληση δεν σήμαινε να μην έχεις συναισθήματα ή αισθήματα πείνας, πόνου κ.λπ. Σήμαινε να ζεις το κάθε τι με ολόκληρο το είναι σου. χωρίς να αφήνεις τίποτα πίσω σου, να ζεις ολοκληρωτικά την κάθε στιγμή. Αυτός ήταν για τον Λιν-Τσι ο ευγενικός δρόμος για να ζήσεις τη συνηθισμένη ζωή και συχνά εξοργίζετο που οι μαθητές του αναζητούσαν κάτι άλλο. Είχαν έρθει από παντού για να αναζητήσουν την απελευθέρωση από τον κόσμο, αλλά πού θα πήγαιναν, τους ρώταγε, αν απελευθερωθούν από τον κόσμο; Η συμβουλή του ήταν να ζήσουν όπως όλοι οι άνθρωποι, αλλά να το κάνουν σε συνεχή επαφή με την πραγματική τους φύση!
"Αδελφοί μου", τους έλεγε, "πρέπει να ξέρετε ότι στην πραγματικότητα του Βουδισμού δεν υπάρχει τίποτα το εξαιρετικό να κάνετε. Ζείτε απλώς συνηθισμένα, χωρίς να προσπαθείτε να κάνετε κάτι, εκπληρώνοντας τις φυσικές σας ανάγκες, φορώντας τα ρούχα σας, τρώγοντας το φαί σας και ξαπλώνοντας, όταν αισθάνεστε κουρασμένοι. Ας γελούν οι αδαείς μαζί μου, οι σοφοί ξέρουν τί θέλω να πω’’! Ή επίσης: "Τίποτα δε σας λείπει και δεν είσαστε με κανένα τρόπο διαφορετικοί από το Βούδα. Ο μόνος τρόπος για να φτάσετε στη φώτιση του Βούδα είναι να αφήσετε τον εαυτό σας να είναι ο εαυτός σας"! Η φοβερή του ελευθερία έφθανε όμως ακόμη πιο μακριά: "Οδοιπόροι της ατραπού, μη θεωρείτε το Βούδα σαν τον κύριο στόχο σας. Εγώ προσωπικά, τον θεωρώ σα μια τρύπα αποχωρητηρίου και τους Μποντισάτβες σαν όντα που μας δένουνε με αλυσίδες"!
Το Ζεν δεν ενδιαφέρεται για την ιδέα του Βούδα ή του Θεού, αλλά για την πραγματικότητα του ανθρώπινου όντος. Το αληθινό ανθρώπινο ον δεν προσπαθεί να απομακρυνθεί από τη ζωή, αλλά να τη ζήσει πραγματικά. Τότε απελευθερώνεται από τις λαθεμένες ιδέες του και αρχίζει να δρα σε αρμονία με το σύμπαν. Λέει ο Λιν-Τσι: "Ακόμα κι αν ο ουρανός και η γη κατέρρεαν, δε θα ανησυχούσα. Ακόμα και αν εμφανιζόντουσαν μπροστά μου όλοι οι Βούδες στις δέκα διευθύνσεις δε θα χαιρόμουν. Ακόμα και αν εμφανιζόντουσαν μπροστά μου οι τρεις κολάσεις, δε θα φοβόμουν. Γιατί: Γιατί δεν υπάρχει τίποτα που να αποστρέφομαι"...
Ντογκέν (Σχόλη Σότο) 1200-1253. Ο ιδρυτής της σχολής Σότο στην Ιαπωνία, που ακμάζει μέχρι και σήμερα, δεν είχε τόσο ριζοσπαστικό ταμπεραμέντο όσο ο Ριντζάι. Προερχόταν από ευγενή οικογένεια, αλλά έχασε πολύ μικρός και τους δυο γονείς τον. συνειδητοποιώντας έτσι από πολύ νωρίς τη μεταβατική φύση της ζωής. Σε ηλικία δεκατριών ετών έγινε Βουδιστής μοναχός, ικανοποιώντας έτσι τη μεγαλύτερη επιθυμία του. Παρ' όλο που είχε αναγνωριστεί σα δάσκαλος στην ηλικία των εικοσιτεσσάρων χρονών έφυγε για την Κίνα για να μελετήσει περισσότερο το Ζεν, μακριά από την Ιαπωνική σχολή Ριντζάι. Όταν επέστρεψε ξανά στην Ιαπωνία και τον ρώτησαν τί είχε πετύχει στο εξωτερικό απάντησε: «Επέστρεψα μ' άδεια χέρια. Συνειδητοποίησα μόνο ότι τα μάτια είναι οριζόντια και η μύτη κάθετη.» Από αυτή όμως την «με άδεια χέρια» κενότητα και διαύγεια προήλθε η μεγάλη σχολή Σότο της Ιαπωνίας...
Ο Ντόγκεν ίδρυσε τελικά στο Κιότο τη δικά του σχολή διαλογισμού. Στους πολλούς μοναχούς που μαζεύτηκαν εκεί, δίδαξε ένα τρόπο καθίσματος, το σίκαν-τάζα, που παραμένει η βάση για το Ζεν της σχολής Σότο μέχρι και σήμερα. Είναι ένας μοναδικός συνδυασμός τρόπων και σκοπού, στον οποίο ο μαθητής κάθεται με τη σταθερή πίστη ότι η ίδια η σωματική, διαλογιστική στάση του και μόνο αυτή είναι η πραγματοποίηση της άχρονης βουδικής Φύσης του!! Συγχρόνως κάθεται με πλήρη εμπιστοσύνη ότι η στιγμή της πραγμάτωσης θα έλθει όταν θα βιώσει αλάθητα αυτή την αγνή Ύπαρξη. Έτσι δεν υπάρχει ανάγκη να αγωνίζεται συνειδητά για το σατόρι, αυτό θα έρθει σαν αποτέλεσμα αυτής της άσκησης. Από την άλλη μεριά δεν πρέπει να παρασυρθεί μόνο σε απλό κάθισμα, αλλά πρέπει να διατηρήσει όσο πιο πολύ μπορεί την ιδιαίτερη έντονη συνειδητότητα του σίκαν- τάζα, όπου "σίκαν" σημαίνει "τίποτα άλλο από" ενώ "τα" σημαίνει "επιτυγχάνω" και το "ζα" "κάθομαι".
Οι οδηγίες του Ντόγκεν για τη σωστή στάση του σώματος και τη σωστή νοητική διάθεση στο διαλογισμό:
Για να κάνετε ζαζέν είναι απαραίτητο να έχετε ένα ήσυχο δωμάτιο. Πρέπει να είσαστε μέτριοι στο φαγητό και στο ποτό, εγκαταλείποντας όλες τις απατηλές σχέσεις. Βάζετε όλα στη μπάντα, χωρίς να σκέπτεσθε τίποτα καλό ή κακό, σωστό ή λάθος. Έχοντας έτσι σταματήσει τις διάφορες λειτουργίες του μυαλού σας, πρέπει να εγκαταλείψετε ακόμα και την ιδέα του να γίνετε ένας Βούδας. Αυτό ισχύει όχι μόνο για το ζαζέν, αλλά και για όλες τις καθημερινές ασχολίες σας. Συνήθως τοποθετείτε ένα παχύ τετράγωνο χαλί πάνω στο πάτωμα κι ένα στρογγυλό μαξιλάρι πάνω του. Μπορείτε να κάτσετε είτε στον πλήρη, είτε στο μισό λωτό. Στην πρώτη περίπτωση βάζετε στην αρχή το δεξί πόδι σας πάνω στον αριστερό σας μηρό και μετά το αριστερό πόδι σας πάνω στο δεξί σας μηρό. Στη δεύτερη βάζετε μόνο το αριστερό σας πόδι πάνω στο δεξιό σας μηρό. Τα ρούχα σας πρέπει να είναι χαλαρά, αλλά περιποιημένα. Μετά βάζετε το δεξί χέρι σας πάνω στο αριστερό σας και την αριστερή παλάμη σας πάνω στην δεξιά παλάμη σας, με τις άκρες των αντιχείρων να ακουμπάνε ελαφρά μεταξύ τους. Κάθεστε με την πλάτη ίσια χωρίς να γέρνετε δεξιά ή αριστερά, προς τα μπροστά ή προς τα πίσω. Τα αυτιά σας πρέπει να είναι στην ίδια ευθεία με τους ώμους σας και η μύτη σας σε ευθεία γραμμή με την κοιλιά σας. Η γλώσσα πρέπει να ακουμπά στον ουρανίσκο και τα χείλη και τα δόντια σας να είναι χαλαρά κλειστά. Με τα μάτια σας συνεχώς ανοιχτά, αναπνέετε ήρεμα από τα ρουθούνια σας. Έχοντας τελικά ρυθμίσει με αυτό τον τρόπο το σώμα και το νου σας, παίρνετε μια βαθειά αναπνοή, ταλαντώνετε το σώμα σας αριστερά και δεξιά και καθόσαστε μετά ακίνητοι και ακλόνητοι σαν ένας βράχος! Σκεφθείτε τη μη σκέψη. Πώς γίνεται αυτό; Σκεπτόμενοι πέρα από τη μη σκέψη και τη σκέψη. Αυτή είναι η ίδια η βάση του Ζαζέν. Τελειώνοντας το Ζαζέν κινήστε το σώμα σας σιγά-σιγά και σηκωθείτε ήρεμα, χωρίς βίαιες κινήσεις...
Ο σκοπός αυτής της ακριβούς στάσης, όπως διδάσκει ο Ντογκέν, είναι διπλός: Πρώτα απ' όλα ο πλήρης λωτός δίνει μια ευρεία και σταθερή βάση στο σώμα σας και όταν ακουμπούν και τα δυο γόνατα πάνω στο χαλάκι υπάρχει μια απόλυτη σωματική σταθερότητα. Δεύτερον η ακίνητη και σαν βράχος στάση του σώματος ηρεμεί τη φλυαρία του μυαλού και φέρνει ησυχία και γαλήνη.
Στο Ζεν της σχολής Σότο σήμερα δίνεται συνήθως στο μαθητή μια άσκηση αναπνοής για να συγκεντρώσει το νου του. Για τους αρχάριους ο ευκολότερος τρόπος είναι να μετράνε τις εισπνοές και τις εκπνοές μέχρι το δέκα και μετά να ξαναγυρνούν στο ένα και να ξαναρχίζουν το μέτρημα. Η αξία αυτής της άσκησης είναι ότι ο διακριτικός νους δεν μπορεί να τροφοδοτηθεί από τίποτα, ούτε υπάρχει καμιά λογική ανάλυση από την οποία να κρατηθεί. Παρ' όλα αυτά οι φευγαλέες σκέψεις θα έρχονται και θα φεύγουν, όπως κάνουν φυσικά και η συμβουλή του Ντογκέν είναι να... παίρνεις κάθε μια καθώς έρχεται και να τη βάζεις μέσα στην παλάμη του χεριού σου.
Ο Ντογκέν δίδαξε ότι κάθε κίνηση και κάθε πράξη, οσοδήποτε ασήμαντη και να είναι, θα πρέπει να ιδωθεί σαν η πραγμάτωση της φώτισης. Δεν υπάρχουν μέθοδοι προς ένα σκοπό, γιατί ο σκοπός είναι το τώρα. Η πραγμάτωση αυτής της στιγμής έγινε ο μεγάλος σκοπός της σχολής Σότο. Η καθιστική στάση διαλογισμού δεν είναι μια μέθοδος που αποσκοπεί στο σατόρι ή σε οτιδήποτε άλλο. Είναι η είσοδος στη ροή της κάθε στιγμής, ξεμπλοκάροντας το μυαλό από τις ιδέες του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος.
Χακουίν (Ο Δημιουργός της σχολής Ριντζάι 1686-1769) Ο Χακουίν είναι ο δημιουργός της Ιαπωνικής σχολής Ριντζάι του Ζεν. Η τρομακτική του ρώμη και η ευλυγισία της διδασκαλίας του έδωσε στο Ζεν μια καινούργια δομή. Δεν ήταν μόνο ένας μεγάλος δάσκαλος του Ζεν, αλλά και ένας διάσημος ζωγράφος, ποιητής και γλύπτης. Παρ' όλα όμως τα μεγάλα έργα του ήταν πολύ απλός και ανθρώπινος. Σαν γέρος πήγαινε μαζί με τους χωρικούς στα χωράφια και κουρνιάζοντας μέσα στα αυλάκια τους μιλούσε καθώς έσπερναν, για το Ζεν.
Ο Χακουίν δίδαξε ότι ένα κοάν μπορεί να οδηγήσει στη φώτιση, αλλά μόνον όταν χρησιμοποιηθεί μια τέτοια τρομακτική προσπάθεια που να εμφανισθεί η... Μεγάλη Αμφιβολία! Εάν πάρεις ένα Κοάν και το διερευνήσεις χωρίς σταματημό, οι σκέψεις σου θα πεθάνουν και οι απαιτήσεις του εγώ σου θα καταστραφούν. Είναι σαν να ανοίχθηκε μπροστά σου μιά απέραντη άβυσσος, χωρίς να μπορείς να βάλλεις πουθενά τα χέρια σου ή τα πόδια σου. Αντικρίζεις τον θάνατο, και αισθάνεσαι την καρδιά σου σα μια φωτιά. Μετά ξαφνικά είσαι ένα με το Κοάν και το σώμα και το μυαλό σου εγκαταλείπονται... Αυτό είναι γνωστό σαν το κοίταγμα μέσα στη φύση σου. Πρέπει να σπρώξεις αμείλικτα προς τα μπρος και με τη βοήθεια αυτής της μεγάλης συγκέντρωσης θα διεισδύσεις με επιτυχία στην άπειρη πηγή της φύσης σου.
Δίδαξε στους μαθητές του πώς να εμβαθύνουν την κατανόηση τους μέσω ενός διαβαθμισμένου συστήματος κοάν, ενώ δημιούργησε πολλά δικά του κοάν, το πιο διάσημο από τα οποία είναι το: "ποιός είναι ο ήχος του ενός χεριού όταν κτυπά παλαμάκια;"
Όταν οι μαθητές του είχαν πετύχει τη φώτιση έπρεπε να τη θεωρήσουν σα μια καινούργια αρχή και να προχωρήσουν στην αναζήτηση της Πραγματικότητας της ζωής, με ολοένα βαθύτερη διείσδυση στο διαλογισμό. Ο Χακουίν είπε: «Αν μ' ερωτήσετε τώρα ποιό είναι αυτό το πνεύμα του διαλογισμού, σας απαντώ ότι είναι το να έχεις πάντα μια ειλικρινή, καλοκάγαθη κι ευσπλαχνική καρδιά, είτε όταν μιλάς, ή κουνάς τον αγκώνα σου καθώς γράφεις, είτε όταν κινείσαι ή αναπαύεσαι, είτε όταν έχεις καλή ή άσχημη τύχη, είτε όταν τιμάσαι ή κατηγορείσαι, είτε όταν κερδίζεις ή χάνεις, είτε όταν έχεις δίκιο ή άδικο. Ενώνοντας όλα αυτά τα πράγματα σε ένα στόχο και κατευθύνοντας και συγκεντρώνοντας την ενέργειά σου με τη δύναμη ενός σιδερένιου βράχου κάτω από τον αφαλό σου και στο κάτω μέρος της κοιλιάς σου. Αυτό είναι το πνεύμα του διαλογισμού.» Ο Χακουίν ήταν ο πρώτος που συστηματοποίησε την εκπαίδευση του Ζεν.
Ο σύγχρονος δάσκαλος Σουνρύου Σουζούκι (1905-1971) Ήταν μέλος της σχολής Σότο του Ζεν που ιδρύθηκε από το Ντογκέν. Αναγνωρίστηκε σα δάσκαλος σε ηλικία τριάντα χρονών και διηύθυνε έναν αριθμό μοναστηριών στην Ιαπωνία. Η φύση της σχολής Σότο είναι η μη-βία και στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου ο Σουζούκι έγινε αρχηγός μιας ειρηνικής κίνησης στην Ιαπωνία, πράγμα που του δημιούργησε πολλά προβλήματα. Το 1958 προσκλήθηκε να διευθύνει την Ιαπωνική σχολή Σότο του Σαν Φραντσίσκο. Παρ' όλο που σκόπευε να μείνει μόνο για ένα- δύο χρόνια, βρίσκοντας κατάλληλο έδαφος έμεινε τελικά για πάντα. Ίδρυσε το πρώτο μοναστήρι του Ζεν εκτός Ασίας, το Ζen Mountain Center στο Tassajarra Spring.
Το Βιβλίο "Το πνεύμα του Ζεν, είναι το πνεύμα του Αρχάριου», στο οποίο βασίζονται τα παρακάτω, είναι μια συλλογή άτυπων ομιλιών του, πολύ χρήσιμων για αυτούς που έρχονται για πρώτη φορά σ' επαφή με το Ζεν. Διαιρεί τις ομιλίες του σε τρεις ομάδες: τη σωστή άσκηση, τη σωστή στάση και τη σωστή κατανόηση. Στο Ζεν Ριντζάι η ιδιαίτερη αυτή σειρά μπορεί να αντιστραφεί, αλλά η διαφορά είναι μόνο στην έμφαση.
"Ο νους του αρχάριου είναι κοντά στην υπερβατική απειρία του πρωτογενούς πνεύματος (την κατάσταση όπου ο νους είναι πλήρης και αδιαίρετος), γιατί δεν είναι γεμάτο από προκατασκευασμένες ιδέες, αλλά είναι ανοιχτό και εγρηγορό και θαυμαστά κενό να δεχθεί όλες τις δυνατότητες. Το να είσαι αρχάριος είναι το αληθινό μυστικό της ζωής. Στο βασίλειο της σκέψης υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στην ενότητα και την ποικιλία. Αλλά στην πραγματική εμπειρία, η ποικιλία και η ενότητα είναι το ίδιο πράγμα. Στο μυαλό του αρχάριου υπάρχουν πολλές δυνατότητες, αλλά στου πεπειραμένου ελάχιστες.
Για τους μαθητές του Ζεν το πιο σημαντικό πράγμα είναι να μην είναι δυαδικοί. Στο μυαλό του αρχάριου δεν υπάρχει η σκέψη ότι "έχω πετύχει κάτι". Όλες οι σκέψεις που εστιάζονται στο εγώ περιορίζουν τον απέραντο νου μας. Όταν δεν έχουμε καμιά σκέψη επίτευξης, καμιά σκέψη του εαυτού μας, τότε είμαστε πραγματικοί αρχάριοι. Τότε μπορούμε να μάθουμε πραγματικά κάτι. Αυτό είναι το πραγματικό μυαλό όλων των τεχνών: το να είμαστε πάντα αρχάριοι.
Η άσκηση του Ζαζέν είναι η άμεση έκφραση της αληθινής μας φύσης. Μιλώντας αυστηρά δεν υπάρχει άλλη άσκηση για το ανθρώπινο ον εκτός απ' αυτήν.
Μετά από κάποια χρόνια θα πεθάνουμε. Αν σκεπτόμαστε απλά ότι αυτό θα είναι το τέλος της ζωής μας, αυτό είναι λάθος. Αλλά αν, από την άλλη μεριά, σκεφθούμε ότι δεν πεθαίνουμε, είναι και αυτό λάθος. Πεθαίνουμε και δεν πεθαίνουμε. Αυτή είναι η σωστή κατανόηση. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να πουν ότι το πνεύμα μας ή η ψυχή μας υπάρχει για πάντα και το μόνο που πεθαίνει είναι το φυσικό μας σώμα. Αλλά αυτό δεν είναι ακριβώς σωστό, γιατί και ο νους και το σώμα έχουν το τέλος τους. Συγχρόνως όμως αληθεύει ότι αυτά είναι αιώνια. Κι ακόμα όταν λέμε νου και σώμα, αυτά είναι στην πραγματικότητα οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Αυτή είναι η σωστή κατανόηση. Έτσι όταν παίρνουμε αυτή τη στάση, αυτή συμβολίζει αυτή την αλήθεια. Όταν έχω το αριστερό μου πόδι στη δεξιά μου πλευρά και το δεξί μου πόδι στην αριστερή μου πλευρά, κατά κάποιο τρόπο δεν ξέρω ποιό είναι ποιό. Έτσι μπορεί να είναι είτε η αριστερή είτε η δεξιά μου πλευρά...
Το πιο σημαντικό πράγμα στη στάση του Ζαζέν είναι να διατηρείτε ευθεία τη σπονδυλική σας στήλη. Τα αυτιά και οι ώμοι σας πρέπει να είναι σε μια γραμμή. Χαλαρώστε τους ώμους σας και σπρώχτε με το πίσω μέρος του κεφαλιού σας ψηλά προς το ταβάνι. Όταν το πηγούνι σας είναι γερμένο δεν έχετε δύναμη στη στάση σας. Πιθανά ονειρεύεστε. Για να αποκτήσετε επίσης δύναμη στη στάση σας σπρώξτε το διάφραγμά σας προς τα κάτω, προς το κέντρο χάρα, ή κάτω κοιλία σας. Αυτό θα σας βοηθήσει να διατηρήσετε τη σωματική και τη νοητική σας ισορροπία. Όταν προσπαθείτε να διατηρήσετε αυτή τη στάση, μπορεί να έχετε στην αρχή κάποια δυσκολία με τη φυσική σας αναπνοή, αλλά όταν τη συνηθίσετε θα μπορείτε να αναπνέετε φυσικά, βαθειά και ελεύθερα.
Τα χέρια σας σχηματίζουν την "κοσμική μούντρα". Αν βάλετε το αριστερό σας χέρι πάνω στο δεξί, με τις μεσαίες αρθρώσεις των μεσαίων δακτύλων σας μαζί, και αγγίξτε ελαφρά τους αντίχειρες σας (σα να κρατάτε ανάμεσα τους ένα κομμάτι χαρτί), τα χέρια σας θα κάνουν ένα όμορφο ωοειδές. Πρέπει να διατηρήσετε αυτή την παγκόσμια μούντρα με μεγάλη προσοχή, σα να κρατούσατε κάτι πολύτιμο στα χέρια σας. Τα χέρια σας πρέπει να κρατιούνται κόντρα στο σώμα σας με τους αντίχειρες περίπου στο ύψος του αφαλού. Κρατείστε τους βραχίονές σας ελεύθερους και άνετους και λίγο μακριά από το σώμα σας. σα να έχετε από κάτω τους ένα αυγό, χωρίς να το σπάτε.
Δεν πρέπει να γέρνετε προς το πλάι, προς τα πίσω ή προς τα μπροστά. Πρέπει να κάθεστε ευθεία ψηλά σα να στηρίζετε τον ουρανό με το κεφάλι σας. Αυτό δεν είναι απλά μια φόρμα ή αναπνοή. Εκφράζει το βασικό σημείο τον Βουδισμού. Είναι μια τέλεια έκφραση της Βουδικής σας φύσης. Αν θέλετε την αληθινή κατανόηση του Βουδισμού πρέπει να ασκείστε με αυτόν τον τρόπο. Όταν έχετε αυτή τη στάση, τότε έχετε και τη σωστή κατάσταση του νου και δεν υπάρχει ανάγκη να προσπαθήσετε να επιτύχετε κάποια ειδική κατάσταση. Όταν προσπαθείτε να επιτύχετε κάτι, το μυαλό σας αρχίζει να περιπλανιέται κάπου αλλού. Όταν δεν προσπαθείτε να πετύχετε τίποτα, τότε έχετε το μυαλό και το σώμα σας ακριβώς εδώ. Ένας δάσκαλος του Ζεν θα σας έλεγε να "σκοτώστε το Βούδα!" Πρέπει να σκοτώσετε το Βούδα, αν ο Βούδας υπάρχει κάπου αλλού. Πρέπει να σκοτώσετε το Βούδα για να ανακτήσετε τη δική σας Βουδική φύση.
Αυτή τη σωστή στάση μπορείτε να την έχετε όχι μόνον όταν κάνετε ζαζέν, αλλά και όταν οδηγείτε το αυτοκίνητο σας. η όταν διαβάζετε. Όταν διαβάζετε "σωριασμένοι", δεν μπορείτε να μείνετε για πολύ ώρα ξύπνιοι. Προσπαθήστε, θα ανακαλύψετε πόσο σημαντικό είναι να κρατήσετε αυτή τη στάση. Αυτή είναι η αληθινή διδασκαλία. Η διδασκαλία που είναι γραμμένη σία χαρτιά δεν είναι η αληθινή διδασκαλία. Η γραπτή διδασκαλία είναι ένα είδος τροφής για τον εγκέφαλο σας, αλλά είναι πιο σημαντικό να είσαστε ο εαυτός σας, ασκώντας το σωστό τρόπο ζωής.
Όταν ασκούμαστε στο ζαζέν ο νους μας ακολουθεί την αναπνοή μας. Όταν εισπνέουμε, ο αέρας εισέρχεται στον εσωτερικό κόσμο. Όταν εκπνέουμε ο αέρας εξέρχεται στον εξωτερικό κόσμο. Ο εσωτερικός κόσμος είναι άπειρος, το ίδιο και ο εξωτερικός. Λέμε "εσωτερικός κόσμος" ή "εξωτερικός κόσμος", αλλά στην πραγματικότητα υπάρχει μόνον ένας ολόκληρος κόσμος. Σε αυτό τον άπειρο κόσμο ο λαιμός μας είναι σα μια παλινδρομική πόρτα. Αν σκέφτεσαι "Εγώ αναπνέω", το "εγώ" είναι πρόσθετο. Δεν υπάρχεις εσύ για να πεις εγώ". Ότι ονομάζουμε "εγώ" είναι απλώς μια παλινδρομική πόρτα που κινείται όταν αναπνέουμε και όταν εκπνέουμε. Απλώς κινείται, Αυτό είναι όλο κι όλο. Όταν το μυαλό σας είναι καθαρό και αρκετά ήρεμο για να ακολουθήσει αυτή την κίνηση, τότε δεν υπάρχει τίποτα: ούτε "εγώ", ούτε "κόσμος", ούτε νους, ούτε σώμα. Απλά μια παλινδρομική πόρτα.
Έτσι όταν κάνουμε ζαζέν, το μόνο που υπάρχει είναι η κίνηση της αναπνοής μας, αλλά έχουμε συνείδηση αυτής της κίνησης. Δεν πρέπει να είσαστε αφηρημένοι. Αλλά το να έχετε συνείδηση της κίνησης δε σημαίνει να έχετε συνείδηση του μικρού σας εαυτού, αλλά της παγκόσμιας, η Βουδικής σας φύσης. Όταν κάνετε ζαζέν δεν υπάρχει η ιδέα του χρόνου και του χώρου. Αυτό που κάνετε στην πραγματικότητα είναι απλά να κάθεστε και να έχετε συνείδηση της παγκόσμιας δραστηριότητας. Αυτό είναι όλο κι όλο. Αυτή τη στιγμή η παλινδρομική πόρτα ανοίγει προς μια κατεύθυνση και την επόμενη στιγμή θα ανοίξει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Στιγμή μετά από στιγμή ο καθένας μας επαναλαμβάνει αυτή τη δραστηριότητα. Εδώ δεν υπάρχει η ιδέα του χρόνου και του χώρου. Χρόνος και χώρος είναι ένα.
"Το να δίνεις στο πρόβατο ή την αγελάδα σου ένα μεγάλο και πλατύ λιβάδι, είναι ο τρόπος για να την ελέγχεις". Η καλύτερη λοιπόν πολιτική είναι να αφήσετε τους ανθρώπους να κάνουν ό,τι θέλουν και απλώς να τους παρατηρείτε. Δίνοντας τους ένα πλατύ χώρο για να κινηθούν και να εκφραστούν, μπορείτε να τους ελέγχετε. Το να τους αγνοείτε ή να προσπαθήσετε να τους ελέγχετε άμεσα, είναι η χειρότερη πολιτική. Το ίδιο ισχύει και για τους εαυτούς σας. Αν θέλετε να αποκτήσετε τέλεια ηρεμία στο ζαζέν σας, δε θα πρέπει να ενοχλήστε από τις διάφορες εικόνες που ανακαλύπτετε στο μυαλό σας. Αφήστε τες να ρθουν και αφήστε τες να φύγουν. Τότε θα είναι κάτω από έλεγχο. Αλλά αυτή η πολιτική δεν είναι τόσο εύκολη. Ακούγεται εύκολη, αλλά απαιτεί κάποια ειδική προσπάθεια. Το πώς να κάνετε αυτή την προσπάθεια είναι το μυστικό της άσκησης. Υποθέστε ότι κάθεστε κάτω από κάποιες ασυνήθιστες συνθήκες. Αν προσπαθήσετε να ηρεμήσετε το μυαλό σας. θα είσαστε ανίκανοι να καθίσετε, και αν προσπαθήσετε να μην ενοχλείστε, η προσπάθειά σας δε θα είναι η σωστή προσπάθεια. Η μόνη προσπάθεια που θα σας βοηθήσει είναι να μετράτε τις αναπνοές σας, ή να συγκεντρωθείτε στην εισπνοή και την εκπνοή σας. Λέμε συγκέντρωση, αλλά το να συγκεντρώσετε το νου σας σε κάτι δεν είναι ο αληθινός σκοπός του Ζεν. Ο αληθινός σκοπός του είναι να δείτε τα πράγματα όπως είναι και να αφήσετε το κάθε τι να προχωρήσει από μόνο του.
Όταν ασκείστε στο ζαζέν μην προσπαθείτε να σταματήσετε τη σκέψη σας. Αφήστε τη να σταματήσει από μόνη της. Αν
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου